Hoewel er geen twijfel over bestaat dat nieuwe technologie – denk aan kunstmatige intelligentie en robotica – bepaalde functies overbodig zal maken, kunnen werknemers en werkgevers zelf veel doen om mee te bewegen met de technologische ontwikkelingen. ‘De technologische vooruitgang is een gegeven waaraan niet te tornen valt’, stelt Joost Fortuin, managing director bij PageGroup. ‘Waar we wel invloed op kunnen uitoefenen, is hoe we er als werknemer en als individu mee omgaan. Zijn we flexibel genoeg, dan kunnen we juist kansen creëren op het gebied van werk, dánkzij technologie. En misschien wel van iets meer vrije tijd genieten.’

Trend 1: emotionele AI op de werkplek
Artificial intelligence heeft de afgelopen jaren een flinke vlucht genomen. Veel mensen hebben zonder het te weten al gesprekken gevoerd met een chatbot van een klantenservice en de ontwikkelingen zijn nog in volle gang. Machines zullen steeds meer het vermogen krijgen om op een empathische manier met mensen te interacteren. De recente lancering van Google Duplex is daar een mooi voorbeeld van. ‘Op het gebied van klantinteracties zal AI steeds meer basale processen overnemen, maar voor de complexere klantvragen zal voorlopig nog wel een beroep worden gedaan op menselijke werknemers’, denkt Fortuin. Hij vervolgt: ‘Chatbots kunnen weliswaar steeds beter herkennen in welke modus een klant is op basis van hoe hij of zij communiceert, maar er ook daadwerkelijk adequaat op inspelen is een heel ander verhaal. Kijk maar naar hoe jij met een neerslachtige collega of vriend omgaat: voor de één helpt een kop koffie en een goed gesprek, voor de ander werkt luchtigheid en vrolijkheid juist weer beter. Het komt uiteindelijk neer op mensenkennis en daar zijn AI’s voorlopig nog niet toe in staat. Het zal dan ook steeds belangrijker worden om goed ontwikkelde empathische vaardigheden te hebben als werknemer. Daarnaast moeten we leren om samen te werken met de technologie. Werknemers zullen moeten begrijpen hoe deze tools werken om ze op de meest efficiënte manier te kunnen gebruiken.’

Trend 2: levenslang leren
Een andere manier waarop nieuwe technologie onze werkzaamheden zal veranderen is het evoluerende pakket vaardigheden dat is vereist. De exponentiële evolutie van technologie, onze langere levensduur en de toenemende noodzaak om onze eigen financiële duurzaamheid veilig te stellen zorgen er allemaal voor dat mensen meerdere loopbanen zullen hebben, waar levenslang leren en flexibele vaardigheden van cruciaal belang zullen zijn. In ´The 100-Year Life: Living and Working in an Age of Longevity´ (2016) voorspellen auteurs Lynda Gratton en Andrew Scott dat mensen hun vaardigheden moeten aanscherpen om vier tot zes verschillende loopbanen gedurende hun actieve leven te kunnen invullen. ‘Het is in toenemende mate belangrijk dat je niet verleerd om te leren, als werknemer’, meent Fortuin. ‘Groeide je op in de jaren 70 en 80, dan was je in principe klaar na je studie en kon je aan je carrière gaan bouwen. Inmiddels is het essentieel dat je zorgt dat je je toegevoegde waarde blijft houden in een wereld die heel snel verandert. Werknemers die deze flexibiliteit aan de dag kunnen leggen, hebben automatisch een streepje voor. Van werkgevers wordt aan de andere kant verwacht dat ze leermethodes aanreiken en het ontwikkelen van nieuwe vaardigheden vergemakkelijken.’

Trend 3: augmented reality
Het gebruik van AR op de werkplek is in 2018 nog vrij beperkt, maar de interesse voor mogelijke toepassingen is groot. Experts verwachten dat deze technologieën op veel verschillende manieren een impact zullen hebben op ons dagelijks leven en tal van organisaties, bedrijven en merken onderzoeken nu al de mogelijkheden van augmented reality en wearables om gepersonaliseerde ervaringen te creëren. ‘De volgende generatie AR zal bijvoorbeeld de manier waarop we communiceren fundamenteel veranderen’, voorspelt Fortuin. ‘Waar de meeste mensen nu nog de voorkeur geven aan een gesprek in levenden lijve, zullen gesprekken over tien tot twintig jaar waarschijnlijk vaker via AR-technologieën worden gevoerd. Dan werk je bijvoorbeeld in een team dat bestaat uit iemand die in Australië werkt en iemand die in Mexico werkt, terwijl jij ze vanuit je huis in Amsterdam te woord staat alsof ze naast je zitten. Een dergelijke doorgetrokken mondialisering stelt natuurlijk ook weer andere eisen aan werknemers. Denk bijvoorbeeld aan de culturele aspecten die bij zo’n nauwe wereldwijde samenwerking komen kijken. Ook hier zullen empathische vermogens en voortdurend bijleren een belangrijke rol spelen als je relevant wilt blijven.’


Trend 4: bio-hacking – de menselijke grenzen voorbij
We zagen de afgelopen jaren al nieuwsberichten verschijnen over bedrijven die microchips bij hun werknemers implementeerden, waarmee ze deuren konden openen en konden inloggen op hun pc. Dit is de eerste glimp van de bio-hacks die werknemers in staat zullen stellen taken op een eenvoudigere, snellere manier uit te voeren. Er wacht ons een toekomst met intelligente implantaten, hoogwaardige prothesen, componenten die het geheugen verbeteren en wearables die nodig zullen zijn om gelijke tred te kunnen houden met de technologie. Er bestaan verschillende voorbeelden die suggereren dat deze toekomst dichterbij is dan de meeste mensen denken. Elon Musk (Tesla) denkt dat wanneer mensen waarde willen blijven toevoegen aan de economie, ze hun capaciteiten moeten verhogen door middel van een fusie van biologische intelligentie en machine-intelligentie. Fortuin: ‘Waarschijnlijk voelen veel mensen zich nu nog wat ongemakkelijk bij het idee van geïnternaliseerde technologie. Maar de ethische discussie over dit soort technologieën is natuurlijk al begonnen met de introductie van de mobiele telefoon: mensen wilden helemaal niet altijd bereikbaar en traceerbaar zijn, dachten ze. Uiteindelijk zal de drang naar vernieuwing en innovatie van de consument er ook voor zorgen dat dit soort technologieën geaccepteerd gaat worden in de zakelijke wereld. Dat hoeft overigens niet als een chip die onder de huid wordt aangebracht, het kan ook een pleister zijn die je opplakt en weer verwijderd als je even niet traceerbaar wilt zijn. De verplichting goed met al die data om te gaan ligt bij bedrijven, maar mits dit op orde is zal onze innovatiedrang het uiteindelijk winnen van onze argwaan en zijn er veel toepassingen denkbaar die ons werk makkelijker en efficiënter maken.’

Trend 5: de onbreekbare blockchain
Blockchain wordt door veel experts beschouwd als de grootste doorbraak sinds de komst van het internet. Als we over een paar jaar terugkijken, dan zullen we zien dat blockchain het begin van de datarevolutie markeerde. Blockchain wordt nu al in tal van sectoren gebruikt. Project Provenance Ltd gebruikt blockchain bijvoorbeeld om de herkomst van producten met zekerheid te kunnen vaststellen – van koffiebonen tot kleding. ‘De transparantie die blockchain op deze manier kan bieden, betekent dat ondernemingen een hogere mate van verantwoordelijkheid zullen moeten nemen voor hun handelingen. Corporate responsibility wordt nog belangrijker dan het nu al is. Maar ook de impact op ons werk zal enorm zijn. Het vermogen om op een transparante en veilige manier activiteiten en handelingen bij te houden, zal ervoor zorgen dat tussenpersonen onder toenemende druk staan om hun waarde te bewijzen. Peer-to-peer relaties op het internet worden veel minder risicovol. Het is echter wel erg belangrijk dat mensen blijven controleren of de informatie die we tot onze beschikking hebben juist is, en dat de bron betrouwbaar is´, benadrukt Fortuin.

Trend 6: de opkomst van de robots
Experts denken dat er dankzij de toenemende robotisering veranderingen zullen plaatsvinden op een grote sociaaleconomische schaal, waarbij de technische veranderingen die we tot nu toe hebben meegemaakt verbleken. Hoewel laaggeschoolde banen als eerste door de automatisering worden geraakt, zullen – dankzij de snelle ontwikkelingen op AI-gebied – ook werknemers in andere sectoren met robotisering te maken krijgen. Maar zitten we dan straks allemaal werkeloos thuis omdat robots onze banen hebben overgenomen? ‘Niet per se’, aldus Fortuin. ‘Vooral in de accountancy, industrie, klantbeheer en het secretariaat worden banen waarschijnlijk ‘overgenomen’ door machines. Maar het aantal banen in bijvoorbeeld data-analyse, softwareapplicaties en online verkoop neemt in eerste instantie juist toe. Het is echter onvermijdelijk dat robots en AI een groot aantal van de meer datagedreven en repetitieve taken op zich zullen nemen. Ook dit betekent weer dat we om inkomsten te genereren, voortdurend bij moeten blijven leren. Daarnaast zullen we de komende decennia allemaal met meer vrije tijd om moeten kunnen gaan, simpelweg omdat we daar steeds meer van gaan krijgen. En misschien is ook dat een goede zaak: we hebben de afgelopen 50 jaar veel opgebouwd en daar mogen we ook weleens van gaan genieten. Het kan ertoe leiden dat ons werk steeds inhoudelijker wordt en dat we allerlei verschillende dingen in ons leven kunnen doen. Zo kun je bijvoorbeeld ‘professionele vermoeidheid’ op je 50e voorkomen en kunnen we allemaal wat meer gaan genieten en een voller leven leiden.’