De actuele uitkomsten van Jilke staan haaks op het idee achter marktwerking, te weten dat concurrentie de diverse aanbieders dwingt tot scherpere prijzen en betere service. Ook zou zo de keuzevrijheid van de klant worden vergroot. ‘In de praktijk blijkt vaker overstappen niet voor te komen. Het laten concurreren van publieke en private instellingen leidt voornamelijk tot keuzestress’, stelt hij vast. Voor zijn promotieonderzoek bestudeerde Jilke onder meer gegevens uit een eerder onderzoek van de Europese Commissie, waarbij zo’n 1.000 personen per land (25 EU-lidstaten in totaal, red.) werd gevraagd naar hun overstapgedrag. Verder ontdekte de onderzoeker dat lageropgeleiden minder snel van leverancier wisselen dan hoogopgeleide mensen. ‘Wel neemt deze ongelijkheid af wanneer meer mensen beginnen met overstappen', benadrukt hij.

Sandra van Thiel, hoogleraar bestuurskunde aan de Radboud Universiteit , vertelt aan de Volkskrant niet verrast te zijn door Jilkes bevindingen. Zij vindt het een goed onderzoek. 'Er was vanuit de psychologie al veel bekend over keuzestress. Bij te veel opties bevriezen mensen. Ze weten wat ze nu hebben aan hun stroom- en gasleverancier, en kijken niet meer verder.’ In haar optiek zijn het met name ouderen die moeite hebben hun nutsbedrijf te vervangen. ‘Jongeren zijn gewend aan de ruime keuze in bijvoorbeeld abonnementen voor mobiele telefoons.’