Zweverig! Negen van de tien keer krijg je primair die reactie van mensen als je ze vraagt naar hun beeld over mindfulness. Gezien hun associaties - lotushouding, wierook, wijde kleding, spiritualiteit, goeroes - mag je wellicht ook niet meer verwachten. Toch hoopt Sylvia Monten, trainer/coach van MindfulnessophetWerk, trainingsbureau voor gedrags- en organisatieverandering, op een imagoverandering. Ze is hier positief over gestemd, gezien de toenemende populariteit van mindfulnesstrainingen in algemene zin. “Er kleeft inderdaad een zweverig beeld aan. Best grappig, als je bedenkt dat mindfulness in het Westen ontwikkeld is. Ja, de meditatietechnieken zijn van vroeger, afkomstig uit het Oosten, maar het effect hiervan is nu ook psychologisch bewezen (zie kader Kabat-Zinn, red.). Mindfulness staat los van religie.”

Wibo Koole, als organisatieadviseur en mindfulnesstrainer verbonden aan het Centrum voor Mindfulness (CvM), beaamt dat deze meditatievorm nationaal een duidelijke vlucht neemt. Onder meer op de werkvloeren van ziekenhuizen, verzekeraars en overheden, zag hij de animo de laatste jaren sterk toenemen. Deze tendens verrast hem niet. “Veertig procent van de Nederlandse werknemers heeft last van een te hoge werkdruk. Mensen raken oververmoeid en hebben te veel gedachten in hun hoofd. Een mindfulnesstraining vergroot je weerbaarheid en maakt je veerkrachtiger in de drukte van alledag. Oefeningen helpen je beter te concentreren en prioriteiten te stellen.”

Gejaagd gevoel
Het CvM deed eerder onderzoek naar de effecten van mindfulnesstraining op het functioneren van managers bij een grote Nederlandse bank. Na afloop gaven de deelnemers aan een aantal positieve veranderingen bij zichzelf waar te nemen: 91% neemt meer tijd voor reflectie, 87% merkt rustiger te zijn en meer overzicht te hebben, 85% laat zich minder meeslepen door emoties, 82% signaleert sneller fysiek en metaal wat er speelt en 73% kan meer gefocust werken. Hoewel deze bemoedigende resultaten zijn geboekt bij een bank, stelt Koole dat de vertaling naar andere sectoren prima maakbaar is. Ook in de contactcenterbranche bijvoorbeeld hebben medewerkers baat bij mindfulnessvaardigheden. “In een klantcontactomgeving heb je een hoop te verwerken. Grote ruimtes met veel collega’s, aanhoudend contactverkeer, repeterende klantvragen, boze reacties van klanten…Logisch dat het ziekteverzuim dan hoog is.” Hij drukt leidinggevenden op het hart om werknemers niet aan hun lot over te laten. Bespreek ook geregeld de werkdruk in het teamoverleg; is er voldoende ruimte om op adem te komen? Een mooie metafoor vindt hij de leeuw. Tijdens de jacht zit dit dier vol adrenaline. Zodra de leeuw iets heeft gevangen, volgt rust. “Het probleem in veel organisaties is dat de jaagmodus blijft aanstaan. Creëer daarom stilteplekken voor medewerkers en organiseer geregeld koffiepauzes en teamoverleggen. Mensen moeten niet gespannen naar huis gaan na een werkdag.” Het managementteam heeft hierin een doorslaggevende rol, meent de organisatieadviseur. Zij moeten inzien wat het effect is van een bedrijfscultuur waarin aandacht en plezier belangrijke onderdelen vormen. Mindfulness is overigens geen wondermiddel voor medewerkertevredenheid, benadrukt Koole. “Het kan een team een boost geven, maar werkgevers moeten natuurlijk nog wel naar de arbeidsomstandigheden, werkplekken en vergelijkbare aspecten blijven kijken.”

Stressmechanismen
“Als jij de hele dag denkt ‘kan die dag niet wat sneller?’, dan kost dat ontzettend veel energie”, vertelt Monten. Mindfulness helpt in haar optiek bij het loslaten van zulke gedachten, en daarmee bij het vrijmaken van nieuwe energie. “Ieder mens heeft zijn eigen stresspatronen. Voor de één heeft dit meer impact dan voor de ander. Door middel van mindfulness kun je onderzoeken hoe stress bij jou in elkaar steekt (bewustwording van jouw ‘stresstriggers’) en daarnaast biedt het praktische tools hoe je hiermee om kunt gaan. Het is een vaardigheid die je leert.”

Oefening baart kunst
Afstand nemen van stress, meer ontspannen, de aandacht erbij houden; zulke dingen moet je leren, is de overtuiging van Koole. “Voetballen of piano spelen heb je ook niet één keer onder de knie. Door iets veel te doen komt het in je systeem te zitten. Bij mindfulness train je eigenlijk je aandachtsspier. Wat ben ik op dit moment aan het doen? Om daar bij stil te staan, kun je meditatieve oefeningen toepassen.” Mocht je ademhalingsexercities en een houding als de Adelaar liever voor de thuisomgeving bewaren, geen paniek, want er zijn ook mindfulnessoefeningen die je prima op de werkvloer kunt toepassen. Bewust omgaan met e-mail bijvoorbeeld. “Reageer niet meteen op een bericht als je boos bent. Door je eigen veerkracht te trainen zul je minder snel in de directe reactie schieten”, tipt Koole, die naast zijn werk voor het CvM ook auteur is van het boek ‘Mindful werken’.

Waar de kracht van Mindfulness in schuilt? Eenvoud.
__________________________________________

KADER: Grondlegger mindfulness
De Amerikaan Jon Kabat-Zinn is de grondlegger van de mindfulnesstrainingen die nu in Nederland worden aangeboden. In de jaren 70 van de vorige eeuw werkte hij in het academisch ziekenhuis van de universiteit van Massachusetts. Daar viel het de van oorsprong moleculair bioloog op dat chronische patiënten die medisch gezien uitbehandeld waren, vaak tussen wal en schip vielen. Zij kregen te horen dat ze maar moesten ‘leren leven’ met hun klachten, maar niemand kon hen uitleggen hoe. Daarop ontwikkelde Kabat-Zinn, ervaren in meditatie en yoga, een training met als doel patiënten middelen te geven waardoor ze zelf iets aan hun gezondheid en de beleving ervan konden (blijven) doen. Centraal in zijn benadering staat het ontwikkelen van de kwaliteit van aandacht.

KADER: Mindful minute

• Haal bewust adem. Adem 4 seconden in door je neus, houdt 4 seconden vast en adem heel langzaam (minstens 6 seconden) door je mond uit. Maak je los van je werk en ontspan zowel spieren als hoofd.
• Zet alle e-mailalerts uit en check één keer per uur je inbox op inkomende berichten. Hou een volgorde aan (oudere e-mails eerst), beantwoordt ze één voor één en laat je aandacht niet heen en weer schieten.
• Staar in het niets en ontspan je ogen. Focus op één punt, zodat de beelden rondom onscherp raken. Denk even helemaal niet aan wat je straks of morgen moet doen. Dit geeft rust en tegelijkertijd nieuwe energie.

Tekst: Francois Kroes